“Bóng cả” làng Trol Đeng

Ngày cập nhật: 24/01/2024 04:54:53 | Lượt xem: 1454.0 | |

“Tôi bận làm lại cuộc đời”

Tôi sinh năm 1956 ở làng Trol Đeng - một ngôi làng Jrai hiền hòa ở thị trấn Chư Ty. Tôi được cha mẹ cho đi học, trở thành thầy giáo ở huyện Đăk Glei (tỉnh Kon Tum). Vừa đi dạy, tôi vừa nuôi dưỡng ước mơ học nữa để trở thành bác sỹ, chữa bệnh cho mọi người.

Chẳng ngờ, vào một đêm cuối đông năm 1977, có người rủ tôi trốn ra rừng theo FULRO. Hắn vừa lôi kéo, vừa đe dọa rằng nếu ở lại làng, tôi sẽ bị chính quyền bắt bớ, giam giữ. Lo sợ, tôi gia nhập FULRO mà không biết rằng vì quyết định sai lầm đó mà sau này, tôi phải trả giá rất đắt.

Tôi ở trong rừng suốt 2 năm ròng rã, hoạt động mạn Kon Tum, Chư Păh, Biển Hồ…  Không có người tiếp tế, cả bọn tự chống chọi với đói rét, ốm đau. Có khi đói quá, chúng tôi xuống núi xin hoặc trộm thức ăn của bà con đi làm rẫy. Trong thời gian đó, họ phong cho tôi là “Tiểu đoàn phó” kiêm công tác tham mưu. Đến đầu năm 1980, tôi bị bắt ở Gia Lai. Thời gian đầu, tôi hy vọng những người đứng đầu tổ chức FULRO sẽ giúp tôi thoát tội. Nhưng thực tế thì chẳng hề có một sự can thiệp nào, tôi bị đưa cải tạo ở Trại giam Nam Hà (tỉnh Hà Nam). Trong suốt 16 năm 3 tháng chấp hành án, không có một ai trong tổ chức FULRO mà tôi từng đặt niềm tin đến thăm, hay ít ra là gửi cho tôi một lời động viên, an ủi. Sự thất vọng gặm nhấm tôi suốt chuỗi ngày dài sau song sắt nhà giam. Tôi cay đắng nhận ra mình đã sai, đã làm những việc hại đến nhiều người.

Chân dung già làng Puih Hiơng. Ảnh: Thúy Trinh

Quyết tâm sửa lỗi, tôi phấn đấu cải tạo tốt và vận động các phạm nhân khác chấp hành quy định Trại giam, được cử vào Ban Trật tự của Trại. Năm 1997, mãn hạn tù khi đã bước vào tuổi trung niên, tôi về làng Pleiku Roh, TP. Pleiku - quê vợ. Vợ qua đời, con gái đi lấy chồng, tôi cảm thấy cô đơn trong căn nhà vắng lặng. Thế rồi, tôi quyết định trở về làng Trol Đeng. Lúc này, FULRO lại tìm cách liên lạc với tôi nhiều lần, nhất là người bạn học thời niên thiếu tên là Ksor Blih (Ama Rơ Chel - đối tượng cốt cán trong tổ chức MFI, FULRO lưu vong ở Mỹ - P.V). Có lần, Blih gửi cho tôi 10 USD. Tôi hỏi: “Gửi cho tôi với mục đích gì?” Blih nói: “Gửi anh uống cà phê”. Tôi nói: “Tôi không nhận, tôi bận làm lại cuộc đời. Anh ở bên đó đừng làm bậy, khổ bà con. Lỡ nghe theo anh bị tù tội như tôi, anh có giúp gì được họ không?” Blih không trả lời được.

Ngăn bà con không đi vào đường tối

Cũng vào thời gian đầu sau khi tôi về làng, có người dẫn tôi đi phỏng vấn. Họ hỏi tôi muốn đi Mỹ không, tôi nói không đi. Người ta nói tôi đã bỏ lỡ cơ hội đi Mỹ, bỏ cơ hội “đổi đời”, nhưng tôi chưa một lần ân hận vì quyết định đó, bởi thông qua người anh ruột hiện đang ở Mỹ, tôi biết sự thật về cái gọi là “thiên đường”, là “miền đất hứa” mà người ta vẽ ra. Anh tôi liên tục gọi điện về, khuyên tôi đừng đi, bên đó, anh tôi cũng phải đi làm quần quật cả ngày mới đủ sống, rất mệt mỏi. Tôi cũng không muốn như Ksor Blih, nhận mấy đồng bạc nhơ bẩn từ các tổ chức phản động khác rồi tuyên truyền vào trong nước, xúi giục bà con làm điều sai trái, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc. Tôi tự nhủ, tốt nhất, tôi nên ở lại quê hương để ngăn bà con trong làng, trong xã không nghe kẻ xấu lôi kéo hoạt động FULRO, “Tin lành Đê ga”, vượt biên trái phép.

Hơn 26 năm ở làng Trol Đeng, tôi đã chứng kiến bao biến cố của các buôn làng trên địa bàn tỉnh khi bà con bị FULRO o ép, xúi giục gây rối, gây bạo loạn để rồi rơi vào vòng lao lý, nhất là vào năm 2001, 2004. Những thời điểm nóng bỏng đó, có người đến rủ tôi tái hoạt động FULRO. Họ tâng bốc quá khứ của tôi, gọi tôi là “anh cả” và hứa hẹn nhiều lợi ích nghe rất bùi tai. Nhưng đã nếm mùi cơ cực và đau khổ vì theo FULRO nên tôi không mắc mưu nữa mà đồng hành cùng cán bộ Công an, chính quyền thuyết phục bà con ra về, không tham gia biểu tình, gây rối. Mềm mỏng có, kiên quyết có, tôi lấy bài học của bản thân để ra sức ngăn nhiều trường hợp tránh bước vào sai lầm mà tôi từng trải qua, ngăn điều xấu độc làm hại buôn làng. Có lần vào nửa đêm, cán bộ Công an đến nhà, nói tôi đi cùng cán bộ lên xã biên giới Ia Pnôn để ngăn cản Ksor Gai (đối tượng FULRO tại xã Ia Pnôn - P.V) qua biên giới nhận tài liệu về để tuyên truyền, hoạt động FULRO. Tôi tức tốc đi ngay và thuyết phục Gai thành công, tránh cho Gai lao vào con đường tội lỗi. Cũng có người cố chấp, không nghe tôi cảnh báo, theo FULRO làm điều sai trái nên phải nhận án phạt tù về tội phá hoại chính sách đoàn kết dân tộc như Siu Brơm (làng Ngol Rong, xã Ia Krel, huyện Đức Cơ). Năm 2010, Ksor Blih liên lạc, chỉ đạo Brơm móc nối hoạt động cùng với các đối tượng tại TP. Pleiku, Chư Prông, Chư Sê, Đak Đoa, Đức Cơ thành lập cái gọi là “Hội thánh Tin lành Đê ga tỉnh Gia Lai” và được FULRO lưu vong phong làm “Chấp sự phó”. Sau gần 10 năm cải tạo, ngày Brơm trở về, tôi đến thăm, Brơm bảo: “Giờ tôi tin anh rồi”. 

Già làng Puih Hiơng cùng cán bộ An ninh Công an huyện Đức Cơ thăm gia đình Rơ Mah Quýt. Ảnh: Thúy Trinh

Hồi năm 2015, làng Trol Đeng có 3 người gồm Rơ Mah Quýt (SN 1978); Ksor Thái (SN 1979) và Kpuih Tuyl (SN 1989) trốn sang Thái Lan. Người ta tuyên truyền sang Thái Lan 2, 3 ngày thì được đi nước thứ 3 luôn, nhưng thực tế thì họ qua đó hơn 2 tháng mà chẳng thấy ai đoái hoài. Đi làm không đủ gạo ăn, lại sợ Cảnh sát Thái Lan bắt, họ đi theo một người Campuchia cùng cảnh ngộ về Campuchia rồi lẩn trốn trong rừng, khu vực giáp biên giới Việt Nam. Một tối, bố vợ Quýt hớt hải chạy sang nhà tôi, hỏi tôi có cách nào để đón họ về làng không? Tôi điện thoại nhờ cán bộ Công an giúp tôi trường hợp này. Thế rồi cán bộ Công an làm các thủ tục rồi cùng tôi trực tiếp vào rừng đón 3 người đi lầm đường trở về. Tôi nói với họ: “Hồi xưa chú thuộc thành phần được đi Mỹ nhưng chú đã quyết định ở lại quê hương. Ở đâu cũng phải lao động mới có ăn, nhưng đất khách quê người vất vả, khó khăn hơn nhiều. Các cháu qua Thái Lan một thời gian là hiểu rồi, ở Mỹ cũng thế thôi. Các cháu đừng đi đâu nữa, sống với bà con buôn làng đầm ấm, tình cảm, chịu khó làm ăn mới ổn định được”. Họ cúi đầu, lặng lẽ ăn năn.

Sau chuyến vượt biên hao tiền tốn của, trở về tay trắng, đời sống gia đình Quýt, Thái, Tuyl đều gặp khó khăn. Là tổ trưởng tổ vay vốn trong làng, tôi đề xuất với chính quyền địa phương tạo điều kiện cho họ vay tiền Ngân hàng chính sách để đầu tư phát triển kinh tế. Sau 8 năm nỗ lực, chăm chỉ làm ăn, hiện nay cả 3 nhà đã ổn định. Rơ Mah Quýt làm kinh tế khá nhất, có 5 ha điều, 600 cây cà phê, mới xây căn nhà to đẹp trị giá 500 triệu đồng. Quýt còn được bà con tín nhiệm giao cho phụ trách điểm nhóm Tin lành Việt Nam (miền Nam) của làng. Cũng với mong muốn bà con không lầm đường lạc lối như mình, Quýt thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con sống tốt đời, đẹp đạo, không theo cái gọi là “Tin lành Đê ga”, không vượt biên ra nước ngoài.

Xây dựng làng Trol Đeng văn hóa, giàu đẹp

Cuộc sống của gia đình tôi ở làng Trol Đeng mỗi ngày trôi qua bình yên. Hơn 20 năm trước, tôi tái hôn. Giờ con trai cũng có gia đình riêng. Vợ chồng tôi đi làm túc tắc, đào ao thả cá, chăm sóc 2 ha điều, 500 cây cà phê. Thỉnh thoảng, tôi ra xã dự tập huấn rồi về hướng dẫn cho bà con kỹ thuật trồng và chăm sóc cây điều, cà phê. Tôi cũng lập danh sách giới thiệu bà con trong làng đi tập huấn, mỗi lần từ 10 - 20 người. 

Già làng Puih Hiơng kể chuyện về hành trình từ một cốt cán FULRO trở thành người có uy tín tiêu biểu. Ảnh: Thúy Trinh

Ngày xưa, vì theo FULRO mà ước mơ làm bác sỹ của tôi lỡ dở. Rất may, tôi không bị quá khứ đè nặng, tôi kịp nhận ra được bà con tin tưởng, lắng nghe, đưa ra những lời khuyên, hành động để ngăn bà con không bị tiêm nhiễm bởi cái xấu, cái ác chính là chữa bệnh về tinh thần. Mong muốn được góp sức bảo vệ bình yên cho buôn làng, đẩy lùi những cái lạc hậu nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa của người Jrai, tôi vận động bà con đau ốm phải đến Trung tâm y tế, không mời thầy cúng, thầy bói, không tin “ma lai, thuốc thư”; khuyến khích bà con duy trì các việc làm như đan lát mây tre, dệt thổ cẩm, đánh cồng chiêng, nhảy xoang… Tôi còn tự nguyện hiến tặng 3 sào đất cho Nhà nước để bà con làng Trol Đeng có không gian chung tổ chức các lễ hội, sinh hoạt văn hóa truyền thống.

Trải qua bao thăng trầm, tôi luôn tìm thấy bình yên ở ngôi nhà nhỏ có nhiều cây cối, có chiếc ao cá dưới chân đồi làng Trol Đeng. Ngôi làng chính là nơi suốt cuộc đời tôi gắn bó, là cội nguồn sức mạnh để tôi quyết tâm sống có ích, góp sức xây dựng đoàn kết, xây dựng buôn làng ấm no, giàu đẹp.

Trung tá Nguyễn Văn Chinh - Đội trưởng Đội An ninh Công an huyện Đức Cơ chia sẻ: “Điều rất đáng trân trọng ở ông Hiơng là tấm lòng luôn hướng đến cộng đồng và tinh thần kiên định. Ông lấy bài học của chính bản thân để tuyên truyền bà con không mắc mưu FULRO và các thế lực thù địch, không vượt biên trái phép; cùng lực lượng Công an đấu tranh ngăn chặn hoạt động phục hồi FULRO, “Tin lành Đê ga”; giáo dục, cảm hóa các đối tượng lầm lỡ tiến bộ, trong đó có nhiều đốt tượng từng là cốt cán FULRO. Uy tín và sức ảnh hưởng của ông Hiơng không chỉ ở làng mà trên cả địa bàn toàn huyện. Với những đóng góp đó, ông 6 lần được Bộ Công an, Ủy ban nhân dân tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh tặng Bằng khen, 10 lần được Giám đốc Công an tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Đức Cơ tặng Giấy khen về thành tích xuất sắc trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc và các phong trào thi đua yêu nước”.

Thúy Trinh