Trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam là yêu cầu cấp thiết. Đây không chỉ là bước đi nhằm khắc phục những hạn chế của pháp luật hiện hành, mà còn tạo thuận lợi hơn cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là khách du lịch và nhà đầu tư nước ngoài.
Thực tiễn thi hành các luật liên quan thời gian qua bộc lộ một số bất cập: Thủ tục hành chính còn rườm rà, nhiều khâu phải nộp trực tiếp, chưa triển khai toàn diện trên môi trường điện tử. Một số quy định chưa thống nhất, dẫn đến chồng chéo trong trách nhiệm giữa các cơ quan, đặc biệt trong công tác ký kết thỏa thuận quốc tế về tiếp nhận công dân. Thời hạn và phạm vi áp dụng thị thực điện tử cho người nước ngoài còn hạn chế, chưa đủ sức cạnh tranh để thu hút khách du lịch, nhà đầu tư. Quy định về cấp hộ chiếu rút gọn chưa bao quát hết các tình huống khẩn cấp, chưa tạo thuận lợi tối đa cho công dân.
Dự thảo luật trình Quốc hội đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng. Cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính: bổ sung hình thức nộp hồ sơ, báo mất, khôi phục giá trị hộ chiếu phổ thông trên môi trường điện tử; bỏ quy định phải nộp giấy khai sinh bản sao với trẻ dưới 14 tuổi nhờ đã có Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tạo thuận lợi cho công dân Việt Nam: bổ sung “nơi sinh” trên hộ chiếu để đáp ứng yêu cầu thực tiễn; mở rộng diện được cấp hộ chiếu ngoại giao; bổ sung quy định hủy giá trị hộ chiếu nếu công dân không đến nhận để nâng cao hiệu quả quản lý. Hỗ trợ công dân trong tình huống đặc biệt: mở rộng đối tượng và thủ tục cấp hộ chiếu phổ thông theo diện rút gọn cho nạn nhân mua bán người, ngư dân, người không được nước ngoài cho cư trú. Thông thoáng hơn với người nước ngoài: kéo dài thời hạn thị thực điện tử từ 30 ngày lên 3 tháng, cho phép nhập cảnh một lần hoặc nhiều lần; mở rộng diện được cấp thị thực điện tử tới công dân tất cả các nước, vùng lãnh thổ; nâng thời hạn tạm trú cho khách du lịch đơn phương miễn thị thực từ 15 lên 45 ngày. Tăng cường quản lý cư trú: quy định rõ trách nhiệm cơ sở lưu trú và nghĩa vụ khai báo tạm trú của người nước ngoài, đảm bảo an ninh, trật tự xã hội.
Việc hoàn thiện pháp luật lần này sẽ góp phần đơn giản hóa thủ tục, tăng cường dịch vụ công trực tuyến, tạo thuận lợi cho công dân trong nước, thu hút khách du lịch, chuyên gia, nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, các quy định mới sẽ nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trong điều kiện hội nhập quốc tế sâu rộng.
Có thể khẳng định, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung lần này là bước đi quan trọng để pháp luật về xuất nhập cảnh của Việt Nam phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, đồng thời nâng cao uy tín, hình ảnh đất nước trong mắt bạn bè quốc tế.